چرا و چگونه اجساد را مومیایی‌ می‌کردند؟

اگرچه معروف ترین مومیایی های جهان متعلق به مصر باستان هستند اما در دویست سال گذشته مومیایی های گوناگونی در مناطق مختلف جهان کشف شده است.

مومیایی در واقع بدن انسانی است که نسج نرم آن تا مدت ها پس از مرگ صاحبش حفظ شده باشد.

چرا اجساد را مومیایی می‌کردند؟

مصریان باستان توجه خاصی به زندگی پس از مرگ داشتند و معتقد بودند که اگر جسم فرد مرده باقی بماند، صاحبش همچنان می‌تواند در جهانی دیگر زندگی کند اما برای زندگی بعد از مرگ به غذا، وسایل زندگی و جسمش احتیاج دارد! در واقع، میل به جاودانگی نخستین و مهمترین انگیزه آنها برای حفاظت از مردگانشان بود.

اجساد را چگونه مومیایی می‌کردند؟

مصری‌ها ابتدا مردگانشان را بدون هیچ پوشش محافظی، و تنها با مقداری وسایل زندگی، در شن‌های داغ بیابان دفن می‌کردند. گرما این اجساد را خشک و تیره می‌کرد اما شکل کلی اجساد همچنان حفظ می‌شد.

بعد از چند نسل مصری‌ها اجسادشان را درون پوشش‌های حصیری و آب درون جعبه های محکم چوبی قرار دادند و پس از مدتی نیز استفاده از تابوت های دربسته و مقبره های سنگی کوچک و بزرگ در میان آنها رواج یافت. اما این اجساد آشکارا تجزیه می‌شدند.

به هر حال بعد از گذشت چند نسل و کسب تجربیات چندین ساله، مصری‌ها توانستند به شیوه دقیقی برای حفظ اجسادشان دست یابند.
آن‌ها ابتدا جسد را درون حوضچه ای پر از آب نیل فرو می‌کردند و شستشو می‌دادند. بعد آن را روی میز چوبی قرار می‌دادند، مغزش را از جمجمه خارج می کردند (از راه بینی) و داخل جمجمه آن را با آب می‌شستند‌.
نکته عجیب آن است که مصری‌ها به خوبی از عملکرد مغز آگاهی داشتند، اما تصور می کردند که در جهان بعدی، این اندام چندان به کار نمی‌آید.

برای خارج کردن احشای داخلی، روش‌های گوناگون وجود داشت. در یک روش ارزان‌تر، روغن مخصوصی را وارد بدن می‌کردند تا تمام حفره های داخلی آن پر شود. سپس سوراخ های بدن را مسدود می‌کردند و جسد را به حال خود می‌گذاشتند. چند روز بعد، وقتی سوراخ ها دوباره باز می‌کردند، روغن و اندام های داخلی که به صورت مایع در آمده بودند، از بدن خارج می‌شدند.

اما در شیوه ای که برای ثروتمندان به کار می‌رفت، بعد از خارج کردن مغز، شکافی در طرف چپ بدن فرد ایجاد، و اندام‌های درون شکم (غیر از کلیه ها) را یکی یکی خارج می‌کردند. بعد پرده دیافراگم را بر می‌داشتند تا ریه ها را خارج کنند. اما قلب همیشه در جای خود باقی می‌ماند. زیرا به عقیده مصریان، قلب مرکز بدن و جایگاه احساس و اندیشه بود.

اندامهای خارج شده را پس از شستشو با اندود کردن نوعی ماده چسبناک به آنها، نوار پیچی می کردند و در ظرف های سفالی زیبایی قرار می‌دادند تا همراه صاحبشان به جهانی دیگر سفر کنند.
سپس حفره شکم و قفسه سینه جسد را با نوعی شراب می‌شستند و پر از مواد گیاهی و بخورات مختلف می کردند. وجود این مواد گیاهی از چروک شدن بافت ها هنگام خشک شدن جلوگیری می‌کرد.

بعد جسد روی سطح شیب‌داری قرار می‌گرفت و با گردی خاص پوشیده می‌شد. این گرد مخلوطی از ترکیبات سدیم بود که از ساحل دریاچه‌های مصر به دست می‌آمد.
گرد نمکی، رطوبت جسد را جذب می‌کرد؛ اما برخلاف ماسه های داغ سبب تیرگی یا سختی پوست نمی‌شد.
جسد باید ۳۵ تا ۴۰ روز درون این گرد در فضای باز می‌ماند و در این مدت محافظی از حمله لاشخورهای صحرایی به آن جلوگیری می‌کرد.

وقتی رطوبت جسد کاملا گرفته می‌شد، گیاهان معطر را از داخل شکم و سینه جسد خارج می‌کردند و این دو حفره با همان گرد پر می‌شد. سپس شکاف پهلو را می‌دوختند و تمام بدن را به ماده‌ای چسبنده آغشته می‌کردند تا مانع از نفوذ رطوبت به آن شوند. بعد از این مرحله، نوبت نوار پیچی جسد می‌رسید.

برای نوار پیچی هر جسد، حدود ۳۷۲ متر مربع پارچه مصرف شد. عملیات نوار پیچی کار بسیار حساس و دقیقی بود که یک تا دو هفته طول می‌کشید. بین لایه های آخر نوار نوعی طلسم قرار می‌دادند تا صاحبش را در دنیای پس از مرگ حفظ کند.
بعد از نوار پیچی، جسد را با ماده چسبنده و خمیر مانندی می‌پوشاندند که پس از مدتی خشک و غیرقابل نفوذ می‌شد. نوعی نقاب زیبا نیز بر چهره جسد قرار می‌گرفت. این نقاب در واقع، نشانه شناسایی فرد در جهان پس از مرگ بود.

در نهایت، جسد را داخل تابوتی پر از نقش و نگار و شبیه بدن انسان قرار می‌دادند و تابوت را نیز همراه با مقداری غذا و وسایل زندگی به مقبره اش می‌بردند.